Η προσχολική ηλικία καλύπτει από το τρίτο έως το πέμπτο με έκτο έτος της ηλικίας του ανθρώπου. Σε αυτό το αναπτυξιακό στάδιο παρατηρούνται πολλές αλλαγές σε διάφορα επίπεδα ανάπτυξης, όπως: το Σωματικό- Κινητικό επίπεδο ανάπτυξης και ο Κοινωνικός τομέας ανάπτυξης.
Η έννοια της αυτονόμησης στην προσχολική ηλικία
Η προσχολική ηλικία αποτελεί την ηλικία της αυτονόμησης. Θεμελιώδης εξέλιξη είναι η κατάκτηση των βιολογικών αναγκών. Τα μικρά παιδιά βρίσκονται πλέον σε θέση να αναπτύξουν δεξιότητες αυτοφροντίδας. Προϋπόθεση για την εκπαίδευση ενός παιδιού σε δεξιότητες αυτοφροντίδας, αποτελεί το να λαμβάνεται υπόψη το αναπτυξιακό στάδιο του παιδιού και οι δεξιότητες που μπορεί να αναπτύξει ανάλογα με την ηλικία του…
Παιδιά μεταξύ 18-36 μηνών:
- -Πλένουν τα χέρια τους με βοήθεια
- -Πίνουν με καλαμάκι
- -Τοποθετούν τα ρούχα στο καλάθι άπλυτων, αν τους ζητηθεί
- -Τρώνε με κουτάλι
- -Σπρώχνουν και τραβούν παιχνίδια, αδειάζουν και γεμίζουν δοχεία
- -Μαθαίνουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα
- -Σκαρφαλώνουν χωρίς να πέφτουν
- -Εκνευρίζονται εύκολα
- -Τους αρέσει να κάνουν πράγματα μόνα τους, όπως: ντύσιμο, πλύσιμο (γι’ αυτό και σε αυτή τη φάση χρειάζονται περισσότερο χρόνο)
- -Αρχίζουν να μαθαίνουν απλούς κανόνες
Παιδιά 3 ετών συνήθως:
- -Βοηθάνε στο βούρτσισμα των δοντιών
- -Αντιλαμβάνονται την έννοια του «τώρα», «σύντομα», «αργότερα»
- -Βάζουν βρώμικα ρούχα στο καλάθι άπλυτων από μόνα τους
- -Φορούν παπούτσια χωρίς κορδόνια
- -Τους αρέσει να τραγουδούν εύκολα τραγούδια
- -Ακούν πιο προσεκτικά
- -Πετούν σκουπίδια στον σκουπιδοτενεκέ
- -Πλένουν το σώμα τους με βοήθεια
- -Πλένουν και σκουπίζουν τα χέρια τους, παρ’ όλο που μπορεί να χρειαστούν βοήθεια στο να φτάσουν τη βρύση ή να πιάσουν την πετσέτα.
Παιδιά 4 ετών συνήθως:
- -Χρησιμοποιούν κουτάλι, πιρούνι, μαχαίρι
- -Ντύνονται μόνα τους (εκτός από κουμπιά, ζώνες)
- -Μαθαίνουν γρήγορα καινούριες λέξεις
- -Αναγνωρίζουν το σήμα του «στοπ» στο δρόμο και το όνομά τους γραμμένο
- -Ακολουθούν οδηγίες που τους δίνονται σε δύο βήματα (π.χ. Πρώτα θα βουρτσίσεις τα δόντια σου και μετά θα βγάλεις τα παπούτσια)
- -Κατανοούν απλούς κανόνες
- -Μοιράζονται και περιμένουν τη σειρά τους για να κάνουν κάτι
- -Πλένονται στη μπανιέρα
- -Βουρτσίζουν μόνα τους τα δόντια τους
- -Πλένουν και στεγνώνουν τα χέρια τους
Παιδιά 5 ετών συνήθως:
- -Ακολουθούν συγκεκριμένους κανόνες π.χ. πλύσιμο χεριών πριν το φαγητό, δοντιών πριν τον ύπνο
- -Δημιουργούν αυτόνομα μια απλή ρουτίνα π.χ. ντύσιμο, πλύσιμο χεριών, βραδινό στο τραπέζι
- -Καταλαβαίνουν την έννοια της αρχής, της μέσης και του τέλους
- -Αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα των άλλων
Συμπεριφορές που εκδηλώνονται στην προσχολική ηλικία
H εμφάνιση διαφόρων νέων συμπεριφορών που συνήθως χαρακτηρίζονται ως δύσκολες από τους γονείς, αποτελούν σύνηθες φαινόμενο σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, από την προσχολική ηλικία έως την ενηλικίωση. Η καθοδήγηση και οριοθέτηση αποτελούν τα μέσα εξομάλυνσης των έντονων συμπεριφορών.
Πώς διαχειριζόμαστε τις έντονες συμπεριφορές του παιδιού;
Αρχικά θα ήταν καλό να δούμε συνολικά την εικόνα του παιδιού, πριν εστιάσουμε στη συμπεριφορά που εκδηλώνει με ένταση. φροντίζουμε λοιπόν να παρατηρήσουμε τους παρακάτω πιθανούς λόγους δύσκολης συμπεριφοράς του παιδιού:
- -Θέλει να ελέγξει αν θα επιβληθούν κανόνες
- -Βιώνει διαφορετικές προσδοκίες μεταξύ σχολείου και σπιτιού.
- -Δεν κατανοεί τους κανόνες.
- -Νιώθει ακάλυπτες τις βιολογικές του ανάγκες.
- -Έχει παλαιότερα επιβραβευτεί για μια ακατάλληλη συμπεριφορά.
- -Μιμείται τις πράξεις-συμπεριφορές γονέων
Για να οριοθετήσουμε τις έντονες αντιδράσεις των παιδιών λειτουργούμε με προετοιμασία και μας βοηθούν κάποιες τεχνικές οριοθέτησης που ακολουθούν:
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ
- Θέστε ξεκάθαρους κανόνες
- Δείξτε ενδιαφέρον στις δραστηριότητες του παιδιού
- Παρέχετε κατάλληλα και ενδιαφέροντα παιχνίδια
- Εστιάστε στην επιθυμητή συμπεριφορά και όχι σε αυτήν που πρέπει να αποφευχθεί
- Περιμένετε το καλύτερο από το παιδί
- Πείτε «ναι» σε ό,τι είναι δυνατόν
- Παρατηρήστε και δώστε προσοχή στα παιδιά, όταν λειτουργούν σωστά
- Κινητοποιηθείτε πριν μια κατάσταση, βγει εκτός ελέγχουν
- Ενθαρρύνετε συχνά τα παιδιά
- Δώστε το καλό παράδειγμα
TΕΧΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ
- Φυσικές συνέπειες- Αφήνουμε το παιδί να βιώσει τις συνέπειες της συμπεριφοράς του.
- Λογικές σκέψεις- Σύνδεση συμπεριφοράς με συνέπεια.
- «Φτιάξτο»
- Η τεχνική του διαλείμματος (time out).
- Ανακατεύθυνση.
Πάντοτε θα πρέπει να θυμόμαστε πως το κάθε παιδί είναι διαφορετικό, όπως και το κάθε οικογενειακό περιβάλλον και γνωρίζοντας το παιδί μας, να λειτουργούμε υποστηρικτικά και με στόχο την ανακούφιση των δυσάρεστων συναισθημάτων των παιδιών και την ομαλή λειτουργία της οικογένειας.
